No właśnie - po co to komu? Nie dość, że płyty są strasznie delikatne, to na dodatek co dwadzieścia kilka minut trzeba je obracać żeby usłyszeć dalszy ciąg albumu. Jaki to ma sens w czasach, kiedy na komputerowej playliście można mieć miliony utworów, przełączać je w dowolny sposób jednym kliknięciem albo w ogóle nie ruszać i słuchać godzinami. Użytkownicy serwisów streamingowych do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego prawdopodobnie nie odkryją nawet ułamka zgromadzonej tam muzyki. Komu więc potrzebny jest gramofon? Jeśli podejdziemy do tematu w ten sposób, rzeczywiście może się okazać, że jest on właściwie zbędny. Jednak coraz więcej melomanów, po początkowej fascynacji plikowym wygodnictwem, zaczyna szukać innego charakteru brzmienia, innego rodzaju obcowania ze sprzętem i sztuką jako taką. Nie da się ukryć, że słuchanie muzyki z tego nośnika ma swoje wady i zalety. O niektórych wadach już wspomnieliśmy, a co z plusami? Przecież jakieś muszą być, skoro ze szlifierek korzysta coraz więcej osób i nie jest to tylko i wyłącznie chwilowa moda na audiofilskie retro. Rozpoczynamy więc cykl poradników, w których postaramy się wytłumaczyć niektóre kwestie techniczne, polityczne i filozoficzne.
Historycznie rzecz biorąc to właśnie płyta gramofonowa, tłoczona od roku 1897 roku na szelaku (odmiana żywicy naturalnej) była pierwszym nośnikiem, który zapoczątkował rozwój przemysłu fonograficznego. Płyta szelakowa, zwana również gruborowkową, była odtwarzana z prędkością 78 obrotów na minutę i pozwalała na zapisanie do 5 minut dźwięku na jednej stronie 12-calowego krążka. Jakość niestety nie zachwycała. Nie dość, że na jednym egzemplarzu można było zmieścić raptem 10 minut muzyki (płyty były dwustronne), to na dodatek był to zapis monofoniczny. Z pierwszym problemem uporano się po zmianie materiału, na którym tłoczone były rowki. Zastosowanie polichlorku winylu, zwanego potocznie winylem, pozwoliło na zagęszczenie zapisu oraz zmniejszenie prędkości obrotowej do 33 i 1/3 obrotów. Umożliwiło to zmieszczenie aż 25 minut dźwięku na jednej stronie krążka. Tak powstała płyta drobnorowkowa, zwana potocznie długogrającą. Dodatkowo w roku 1949 wytwórnia RCA zaprezentowała 7-calową płytkę z dużym otworem pośrodku, którą należało odtwarzać z prędkością 45 obrotów na minutę. Oba rozwiązania funkcjonują do dziś - pierwsze jako album długogrający, a drugie zwykle jako singiel z jednym utworem na każdej stronie.
Problem zapisu monofonicznego został rozwiązany w 1957 roku w USA, gdzie zaczęto produkować pierwsze płyty stereofoniczne w systemie 45/45. Co to oznacza? Otóż na każdym zboczu rowka, pochylonym właśnie pod kątem 45 stopni, umieszczono zapis jednego kanału. Dwa zbocza – dwa kanały. Proste, prawda? Winylowa płyta znów mogła ruszyć na podbój świata. I tak pewnie do dziś rządziłaby niepodzielnie na rynku fonograficznym (magnetofony nigdy nie zagroziły jej panowaniu) gdyby nie powstanie na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku płyty kompaktowej. Melomani na całym świecie zachłysnęli się cyfrową jakością i analogowe płyty popadły w niełaskę. Sprzedaż dramatycznie spadła, a regały z wielkimi kopertami zaczęły znikać ze sklepów, zamieniane na malutkie, plastikowe pudełeczka ze srebrnymi krążkami. Wydawałoby się, że koniec winyli jest bliski. Nic bardziej mylnego!
Wielu melomanów po początkowej fascynacji płytą CD stwierdziło, że dźwięk analogowy mimo, że technicznie mniej doskonały, jest jednak przyjemniejszy dla ludzkiego ucha. W przypadku płyty kompaktowej, materiał zarejestrowany w studiu musi zostać najpierw przekonwertowany aby spełniał normy tego standardu. Większość studiów nagraniowych rejestruje dźwięk o znacznie wyższych parametrach, jednak płyta kompaktowa jest z założenia ograniczona do 16 bitów i niewiele da się z tym zrobić. W odtwarzaczu ponownie zachodzi konwersja, tym razem z postaci cyfrowej na analogową. Dźwięk, który słyszymy jest więc w pewnym sensie odbudowywany z kawałków, a wykonywanie tylu operacji na oryginalnym sygnale pogarsza jego jakość. W przypadku płyt winylowych nic takiego nie ma miejsca. Kształt rowków wyrytych na płycie w zasadzie odpowiada ruchom membran głośników. Rozdzielczość analogowego sygnału jest właściwie nieskończona, ponieważ nie jest on cięty na fragmenty.
Na co się to przekłada? Otóż muzyka płynąca z płyty gramofonowej jest określana jako cieplejsza, pozwalająca zrelaksować się podczas słuchania. Bas jest potężny, ale miękki, wysokie tony wyraziste, ale nie nerwowe, a scena szeroko rozłożona przed słuchaczem. Całość pozwala wręcz zanurzyć się w muzyce, prawie jak w wannie z gorącą wodą. Krótko mówiąc - relaks i odpoczynek. Innym ciekawym elementem analogowego wydawnictwa, który w przypadku plikowych odpowiedników pozbawionych fizycznego nośnika zupełnie zanikł, jest poligrafia na okładce. Duża powierzchnia dawała spore pole do popisu licznym grafikom i malarzom, a wiele płyt przeszło do historii nie tylko dzięki zawartej na niej muzyce, ale również dzięki oprawie graficznej lub dodawanym do nich gadżetom. Nawet jeśli porównamy okładki winyli z płytami kompaktowymi, to niestety - obrazek wielkości spodka pod filiżankę nie robi już takiego wrażenia, jak jego gramofonowy odpowiednik.
